تاریخچه زنبور عسل و وضع امروزی آن

آنچه تاکنون مسجل شده این است که زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمین بوجود آمده و زندگی می‌کرده است. اولین اثر وجودی انسان در روی زمین که در کاوشهای  زمین شناسی تاکنون بدست آمده متعلق به ۶۰۰/۰۰۰ سال پیش است و حال آنکه همین کاوشهای علمی در اعماق زمین‌ نشان می‌دهند که زنبور عسل حدود ۱۵۰ میلیون سال پیش وجود داشته ومشغول فعالیت وزاد وولد بوده است منتها با این تفاوت که در  آن زمان فاقد یک زندگی اجتماعی بوده ومثل خیلی از زنبورهای غیر عسلی امرزوی زندگی انفرادی  داشته و هر زنبور لانه مخصوص خود را ساخته و در آن زندگی می کرده است.

 

حدود ۵۰ میلیون سال بعد از دوره رشد وتکثیر شدید گیاهان و گل دادن آنها شروع شد. زنبورها از حالت انفرادی خارج و زندگی اجتماعی را ترجیح دادند وجمعیتها را بوجود آوردند.

نزدیک به ۲۵ میلیون سال پیش یعنی زمانی که کوههای پیرنه، آلپ ،  کارپات ، قفقاز، البرز وسرانجام هیمالیا تشکیل شدند ازدیاد شدید همه حشرات از جمله زنبور عسل فرا رسیده  بود. از این زمان وحتی از ۴۰ میلیون سال پیش اثراتی از زنبور عسل به صورت سنگواره بدست آمده که اکنون در موزه‌های مختلف از جمله موزه زنبور عسل شهر وایمارWEIMAR  در آلمان نگهداری می‌شوند.

شکل زنبور عسل وکندوهای گلی روی سنگ نوشته زمان فراعنه مصر که ۴۰۰۰ سال پیش حکاکی شده نشان می‌دهد که مصریها در آن زمان از این موضوع اطلاع داشتند که برای برداشتن  عسل از کندو باید به زنبورها دود داد تا کندو از زنبور خالی گردد. در مقبره یکی  از فراعنه مصر مقداری عسل پیدا شد که بعد از ۴۰۰۰ سال هنوز قابل خوردن بود.

بابلیها وسومریها و ایلامیها که همه همسایگان ایران زمان مادیها وقبل از آن می‌باشند در نوشته هایشان بارها از زنبور عسل نام برده‌اند.

آثار بدست آمده در سوئد نشان می‌دهد که در کرانه‌های  جنوبی وغربی این کشور حدود۲۰۰۰ سال پیش زنبور عسل می‌زیسته ومردم نیز از عسل  آن استفاده می‌کردند.

در روی دسته یک کارد مفرغی که حدود۱۲۰۰ سال قبل از میلاد در لرستان ساخته شده بود شکل برجسته زنبور عسل دیده می‌شد. این کارد در موزة شهر بروکسل نگهداری  می‌شود.

بنابراین باید معتقد شویم که ایرانیها در آن تاریخ زنبور عسل را می‌شناختند و از عسل آن استفاده می کردند.

حدود سال ۳۵۰ قبل از میلاد مسیح ارسطو دانشمند معروف  یونانی ومعلم اسکندرکبیر کتابی در باره زنبور و زنبورداری وهمچنین از بیماریهای زنبور نوشت که اولین کتابی بود که در سالهای قبل از میلاد وحتی قرنها بعد از میلاد به رشته تحریر درآمده . وی می‌دانست  که عسل را زنبورها از شهد گلها تهیه وجمع آوری می کنند.به عقیده ارسطو بهترین عسل ، عسل آویشن THYMILAN  بود.

قسمتی از کتاب وارو VARRO دانشمند رومی که در سالهای ۱۱۶ تا ۲۷ قبل از میلاد می‌زیسته راجع به زنبور عسل بود. هموطن دیگر وی پلینیوس POLINIUS که از ۲۳ تا ۷۹ بعد از میلاد زندگی می‌کرده و از طبیعی‌دانهای معروف  روم است نیز کتابی دربارة زنبور عسل نوشته و درآن عده‌ای از گیاهان عسل خیز را نام برده است.

شارلمانی CHARLEMAGNE  امپراطور بزرگ اروپا در سال ۸۰۰ میلادی اولین زنبورستان  باکندوهای سبدی را دریکی از مزارع خودش ایجاد کرد وبعلاوه دستور داد که در تمام مزارع ، زنبورداری معمولی شده و در هر مزرعه اجباراً  چند کندو برای تولید عسل نگهدارند.

قرون وسطی سالهای پررونق زنبورداری وتولید عسل در تمام اروپا بود وبیش از همه کشیشها به کارزنبورداری می‌پرداختند ولی در سالهای ۱۵۰۰تا۱۶۰۰ میلادی رونق خود را از دست داد. زیرا قیمت شکر بشدت پایین آمد و مردم برای تهیه شیرینی‌ها بیشتر روبه شکر آوردند.

اولاس ماگنوس OLAUS MAGNUS که در زمان گوستا وازا پادشاه قدرتمند وایجاد کننده کشور سوئد می‌زیسته در سال ۱۵۵۵ میلادی کتابی  در باره وضع زنبورداری در سوئد به رشته تحریر درآورد.

در ۱۵۶۸ نیکل یاکوب NIKEL JAKOB اولین کتاب خود آموز پرورش زنبور عسل به زبان آلمانی را نوشته ومنتشر کرد.

باتلر BUTLER محقق انگلیسی در سال ۱۶۰۹ نشان داد که در داخل کندو حکومت ماده‌ها (ملکه ) برقرار است. مالپیگی MALPIGHI ایتالیائی که در سالهای ۱۶۲۸ تا ۱۶۹۴ زندگی  می‌کرده ساختمان داخلی بدن زنبور عسل را برای اولین بار تشریح نموده وکتابی  هم در این باره از خود به یادگار گذاشت.

سوامردامSWAMMERDAM( 1637 تا ۱۶۸۵) در هلند وضع تولید مثل زنبورها وملکه را کشف نمود.

رنه آنت RENE ANT (1683 تا ۱۷۵۷) در فرانسه کندویی با جدار ، شیشه‌ای درست نموده وبه مطالعة زندگی زنبورها در داخل کندو پرداخت. وی کشف نمود که برخلاف عقیده باتلر انگلیسی ، ملکه حاکم بر زنبورها نیست بلکه فقط مادر تام زنبورهای داخل کندوی خودش است.

در سوئیس فرانس هوبر FRANZ HUBER (1750-1821) که از دو چشم نابینا بوده به  کمک متسخدمش کندویی با قابهای متحرک ساخته بدین وسیله زندگی داخلی زنبورها را بهتر ودقیقتر تحت مطالعه قرارداد. این اولین کندو با قاب متحرک بود که در تاریخ ساخته شد ولی وی از آن فقط برای مطالعه استفاده کرد و حال آنکه فقط ۳۰ سال پس از مرگش  بهره‌برداری از این کشف  به منظور تجارت آغاز و اساس زنبورداری مدرن برروی آن  پایه گذاری شد. هموطن دیگر ویKARL BONNET  ( سوئیسی ) در ۱۷۶۲ وضع باکره‌‌زایی ملکه را کشف نمود.

پروکوپوویچ PROKOPOWITSCH (1775-1850) اولین مدرسه زنبورداری در روسیه( اوکراین ) را تأسیس وبعلاوه قابهای کوچک نیم‌کیلوئی عسل را ساخته وبه بازار عرضه  نمود.

کشیش آلمانی دکتر یوهان چیرسن JOHAN DZIERZON(1811-1906) که بزرگترین شخصیت درتاریخ زنبورداری آلمان است بعد از یک سلسله آزمایش کشف نمود که تمام نرها از تخمهای بارور نشده تولید می گردند.

در سال ۱۸۵۱ لانگستروت LANGSTROTH  در امریکا پس از تکمیل کردن اختراع وکشف دیگران در ساخت کندو با قابهای متحرک، اولین زنبورستان با کندوهایی که همگی دارای قابهای متحرک بودند را ایجاد نموده وپس از انجام آزمایشهای لازم ومطمئن شدن از  اقتصادی‌تر بودنش آنرا به بازار عرضه ودر سطح تجاری عمومیت داد.بازماندگان همین  خانواده پس از گذشت چند نسل هنوز هم در امریکا به کار زنبورداری وخصوصاً پرورش  زنبور عسل در سطح جهانی وبین ‌المللی ادامه می‌دهند. اختراع یا کشف قابهای متحرک بدون  شک مهمترین کشف در تاریخ زنبورداری است بطوری که با ورودش به میدان، تمام اصول زنبورداری قدیم زیرو رو شده وجایش را به زنبورداری مدرن امروزی داد.

در ۱۸۵۷ یوهان مهرینگ JOHAN MEHRING (1816-1876) در آلمان دیواره مومی را اختراع کرده وبه کمک وسایل مصنوعی آنرا ساخت.

بارون فرانس فن هروشکا FRANZ VON HRUTSCHKA اهل مجارستان در سال ۱۸۶۵ اکسترکتور را برای جدا کردن عسل از موم با استفاده از قوه گریز از مرکز ساخت.

در ۱۸۸۲ یک ساعت ساز آلمانی به نام وانکلرWANKLER دستگاه تولید ملکه بطور مصنوعی را درست کرد که امروزه هم اساس تولید ملکه بطور مصنوعی برروی همان  اصول قرار داشته وبرای این کار از همان دستگاه ها با کمی تفاوت وتکمیل شدنش استفاده می‌کنند.

در ۱۹۲۳ پروفسور کارل فون فریش KARL VON FRISCH اهل اطریش موفق به کشف  طرز حرف زدن زنبور عسل گشته وبه همین  دلیل هم در سال ۱۹۷۳ برندة جایزه نوبل شد.

درسال ۱۹۵۶ دانشمند روسی تریاسکوTRJASKO ثابت کرد که ملکه در پرواز جفتگیری  همیشه با چندین نر جفتگیری می‌کند و بدین طریق بر عقاید قبلی مبنی براینکه ملکه در زندگی فقط با یک نر جفتگیری می‌کند خط بطلان کشید.

ودر کتابهای آسمانی نیز از عسل وزنبور عسل یاد شده است.